1) Czy istnieją w Polsce jakieś ograniczenia prawne przy udzielaniu pożyczek jako osoba fizyczna?

W Polsce nie obowiązują ograniczenia prawne co do wysokości udzielanej pożyczki.

2) Czy pożyczka od osoby fizycznej dla działalności będzie się różnić formalnie i podatkowo od pożyczki typu osoba fizyczna dla osoby fizycznej?

Tak, w zależności od tego, czy umowa będzie zawierana, pomiędzy dwiema osobami fizycznymi, czy pomiędzy osobą fizyczną (pożyczkodawcą) a przedsiębiorcą (pożyczkobiorcą), inaczej mogą rozkładać się ciężary podatkowe.

W przypadku pożyczki pomiędzy dwoma osobami fizycznymi – po stronie pożyczkobiorcy powstaje co do zasady obowiązek podatkowy z tytułu podatku od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt. 1 Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, obowiązek podatkowy powstanie z chwilą dokonania czynności i  będzie on ciążył na biorącym pożyczkę i wyniesie 2%. Termin na złożenie deklaracji i wpłatę podatku wynosi 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego. W sytuacji, gdy dana czynność będzie jednak dokonywana w formie aktu notarialnego, wówczas podatek będzie zapłacony u notariusza, zaś na nim będą ciążyć obowiązki płatnika. Poza tym odsetki otrzymane przez pożyczkodawcę podlegają zryczałtowanemu podatkowi dochodowemu od osób fizycznych według stawki 19%. Termin na zapłatę tego podatku upływa 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, w którym otrzymano odsetki.

W przypadku, gdy osoba fizyczna pożycza pieniądze przedsiębiorcy, opodatkowanie PCC będzie wyglądało jak powyżej. Natomiast na gruncie podatku dochodowego, przedsiębiorca będący pożyczającym będzie pełnił płatnika zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu wypłaconych odsetek.

Należy również zaznaczyć, iż fakt niezarejestrowania działalności będzie pozostawał bez znaczenia, jeżeli pożyczkodawca będzie faktycznie prowadził działalność gospodarczą w zakresie udzielania pożyczek. Innymi słowy, jeżeli zamierza Pan zarobkowo udzielać pożyczek, to powinien Pan założyć działalność gospodarczą w tym zakresie. Wówczas także kwestia opodatkowania tych transakcji będzie się kształtować inaczej niż w sytuacji pożyczki udzielonej przez osobę niebędącą przedsiębiorcą.

3) Czy umowę pożyczki, deklarację wekslową i weksel muszę podpisać u notariusza, czy nie? Jeśli można i tak, i tak, to co mi daje obecność notariusza?

Przepisy Kodeksu cywilnego nie przewidują obowiązku zachowania formy aktu notarialnego dla umowy pożyczki. Dla pożyczek w wysokości przekraczającej 500 zł zachowana musi być forma dokumentowa. Umowa pożyczki może być zawarta w formie aktu notarialnego, jednak w praktyce rzadko ma to miejsce. Weksel sporządza się na piśmie. W przypadku, gdy weksel nie byłby podpisywany w Pana obecności, można rozważyć notarialne poświadczenie podpisu wystawcy na wekslu

4) Czy pożyczane pieniądze muszą przejść na konto, czy może to być przekazanie gotówki?

Odnośnie do ograniczeń związanych z dokonywaniem i przyjmowaniem płatności – obowiązek dokonywania tychże za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy będzie miał miejsce w przypadku:

1. gdy jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty oraz

2. gdy stroną transakcji jest inny przedsiębiorca (a więc mamy do czynienia z obrotem B2B).

Abstrahując od tego przepisu, przy pożyczce w wysokości 300.000 zł ze względów dowodowych, należy rekomendować przelanie tej kwoty z konta na konto.

5) Jeśli pożyczam inwestorowi pieniądze, które są wzięte w kredycie gotówkowym, to czy mogę od zysków kapitałowych z tytułu odsetek od pożyczkobiorcy odliczy
odsetki odprowadzane przeze mnie na rzecz banku przed opodatkowaniem (aby podstawa na którą jest nałożony podatek była mniejsza) jako osoba fizyczna, czy musze robić to na działalności? A może w ogóle nie mogę tak zrobić?

W przypadku pożyczki udzielanej inwestorowi (gdy środki pochodzą z kredytu gotówkowego) uznanie za koszt uzyskania przychodu odsetek od umowy kredytu będzie możliwe tylko w sytuacji, gdy operacja ta zostanie potraktowana jako związana z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Przy okazji tego pytania trzeba także zwrócić uwagę na przepis art. 171 ust. 1 prawa bankowego, zgodnie z którym, kto bez zezwolenia prowadzi działalność polegającą na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, w celu udzielania kredytów, pożyczek pieniężnych lub obciążania ryzykiem tych środków w inny sposób, podlega grzywnie do 10 000 000 złotych i karze pozbawienia wolności do lat 5.

Za ww. działalność można uznać także gromadzenie środków w formie pożyczek w celu dalszego udzielania pożyczek.

6) Jak postępować w sytuacji, gdy zarówno pożyczkodawca, jak i pożyczkobiorca pozostają w związkach małżeńskich, w których obowiązuje wspólność majątkowa?

Stronami umowy pożyczki nie muszą być oboje małżonkowie. Tyczy się to tak strony pożyczającej, jak i biorącej pożyczkę.

Podkreślić należy, że zawarcie umowy pożyczki, na podstawie której pożycza się pieniądze pochodzące z majątku wspólnego, nie wymaga dla swej ważności zgody drugiego małżonka.
Jeżeli pożyczana kwota pochodzi z majątku wspólnego małżonków zastosowanie znajdzie natomiast przepis art. 36 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że co do zasady każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym. Innymi słowy jeden z małżonków może samodzielnie pożyczyć pieniądze pochodzące z majątku wspólnego osobie trzeciej.

Drugi małżonek może jednak zgłosić sprzeciw wobec zamierzonej czynności zarządu majątkiem wspólnym, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo podejmowanej w ramach działalności zarobkowej.

Umowa pożyczki zawarta przez małżonka mimo skutecznego wobec osoby trzeciej sprzeciwu drugiego małżonka jest bezwzględnie nieważna. Sprzeciw jest skuteczny wobec osoby trzeciej, jeżeli mogła się z nim zapoznać przed dokonaniem czynności prawnej.

Z punktu widzenia pożyczkodawcy zawarcie umowy pożyczki przez oboje małżonków (jako pożyczkobiorców) może mieć takie znaczenie, że pożyczkodawca będzie mógł żądać zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków oraz z ich majątków osobistych.

Poza tym możliwe jest i takie rozwiązanie, że stroną umowy jako biorący pożyczkę jest tylko jeden z małżonków, ale drugi małżonek wyraża zgodę na zaciągnięcie zobowiązania z umowy pożyczki. Zgoda taka ma to znaczenie, że pożyczkodawca może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków.

Na powyższe pytania odpowiedzi udzielił radca prawny Marcin Witkowski z kancelarii chudzik.pl.